Wat is een testament?
In uw testament legt u vast wat er met uw geld, huis, bezittingen en schulden moet gebeuren ná uw overlijden. Een testament opmaken is niet verplicht. Indien er geen testament is of uw erfgenamen en hun kinderen zijn overleden, dan bepaalt de wet wie uw erfgenamen zijn. Een ander woord voor testament is uiterste wilsbeschikking.
De wet kent zeven uiterste wilsbeschikkingen:
- erfstellingen (art. 115 – 116 BW);
- legaten (art. 117 – 129 BW);
- testamentaire lasten (art. 130 134 BW);
- stichtingen (art. 135 BW);
- makingen onder tijdsbepalingen en onder voorwaarde (art. 136 – 152 BW);
- executeurs (art. 142 152 BW);
- testamentair bewind (art. 153 – 181 BW).
(Het voert te ver hier uitvoerig op in te gaan. De notaris kan u hier meer over vertellen.)
De inhoud van een testament mag uitsluitend bekend worden gemaakt aan personen die daar een direct belang bij hebben. Het testament kan zelf geschreven worden in de vorm van een onderhandse akte die in bewaring moet worden gegeven bij een notaris. Meestal echter worden de wensen door een notaris vastgelegd in een notariële akte.
Lees ook hier meer over het testament
Wettelijke regels
Nederland heeft een algemene wettelijke regeling voor de erfopvolging na overlijden, het versterferfrecht. In deze wettelijke regeling is vastgelegd wie de erfgenamen zijn als door de erflater niets is vastgelegd volgens de wet die voor een testament en een codicil geldt.
De echgeno(o)t(e) of de geregistreerde partner en de kinderen zijn de eersten in de rij. Ten aanzien van bijv. wie de voogdij over de kinderen krijgt, neemt de rechter hierover een beslissing indien er geen testament is.
Woont u ongehuwd samen of heeft u geen geregistreerd partnerschap of notariële samenlevingsovereenkomst? Dan erft u volgens de wet niet van elkaar. Mocht u dat wel wensen, dan biedt het opmaken van een testament uitkomst.
Een huwelijk of een geregistreerd partnerschap zijn in het erfrecht gelijk. Ook kinderen uit een geregistreerd partnerschap zijn in het erfrecht gelijk aan de kinderen uit een huwelijk.
De wettelijke verdeling bij erfrecht
Als er geen testament is gemaakt, ontvangt de langstlevende echtgenoot of geregistreerde partner de erfenis. Sinds 2018 gelden er regels die bepalen dat schenkingen en erfenissen niet meer automatisch binnen de gemeenschap van goederen vallen.
Erfenis bij een gesloten huwelijk voor 1 januari 2018
Bij een huwelijk of een geregistreerd partnerschap valt de schenking of de erfenis automatisch binnen de gemeenschap van goederen. De langstlevende echtgenoot of geregistreerde partner ontvangt alle goederen van de nalatenschap. Na overlijden van de langstlevende, erven de kinderen. Dat kunnen ook kinderen uit een eerder huwelijk zijn, hetgeen betekent dat goederen dus via de stiefouder bij de stieffamilie terecht kunnen komen. Wenst een erflater of schenker dat niet, dan kan dat in het testament of de akte worden vastgesteld door middel van een uitsluitingsclausule.
Erfenis bij een gesloten huwelijk vanaf 1 januari 2018
Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap valt de schenking of erfenis niet automatisch in de gemeenschap van goederen. Wenst u dat wel? Dan kunt u met uw echtgenoot of geregistreerde partner huwelijkse voorwaarden of partnerschapsvoorwaarden vastleggen. Is er een uitsluitingsclausule opgenomen? Dan kunt u die niet negeren. De wil van de erflater of schenker gaat altijd voor. Indien de schenker of erflater wenst dat de schenking of erfenis naar de echtgenoot of geregistreerde partner gaat, dan kan dat in het testamen of de akte worden vastgesteld door middel van een insluitingsclausule.
Vanaf welk moment geldt een testament?
Een testament geldt direct na overlijden. Er hoeft niet gewacht te worden op het voorlezen van het testament door een notaris. Ook als de erfgenamen nog niet weten dat zij erfgenamen zijn, worden ze per onmiddellijk de eigenaren van de (nog overdeelde) nalatenschap. Ze erven daarmee ook alle rechten en plichten van de overledene (betalen eventuele schulden, betalen huur enz.). In de praktijk gebeurt het echter regelmatig dat de erflater in diens testament bepalingen opneemt die één erfgenaam of een derde bevoegdheden toekent die normaliter de erfgenamen gezamenlijk toekomen. De erfgenaam kan, indien hij/zij het daarmee oneens is, de rechter om een uitspraak over de rechtsgeldigheid vragen. Ook kan bij een testament een executeur worden aangesteld om de nalatenschap te beheren.
In uw testament kunt u ook een verblijvingsbeding opnemen. Dat betekent dat de gemeenschappelijke bezittingen van de erflater niet worden verdeeld. De overgebleven partner mag hiervan gebruik blijven maken tot diens overlijden.
Versterferfrecht en testamentair erfrecht
Het erfrecht heeft standaard regels over wie de erfgenamen zijn. Dit noemt men versterferfrecht. De standaard regels gelden als iemand geen testament heeft gemaakt. Een testament maakt het mogelijk af te wijken van deze standaard regels. Dit heeft testamentair erfrecht.
Versterferfrecht
- Indien u als erflater gehuwd bent en geen kinderen heeft, is uw partner de enige erfgenaam.
- Indien u niet gehuwd bent, maar wel kinderen heeft, dan zijn uw kinderen de erfgenamen. Elk van hen ontvangt een gelijk deel.
- Indien u gehuwd bent en kinderen heeft, dan erft uw partner, samen met de kinderen, elk een gelijk deel. De kinderen ontvangen de erfenis echter pas als u beiden bent overleden.
- Indien u niet gehuwd bent en geen kinderen heeft, dan erven uw ouders en uw (half)broers en (half)zussen. Indien zij al eerder overleden zijn, dan worden hun kinderen de erfgenamen.
- Indien u niet gehuwd bent, geen ouders, kinderen, broers en/of zussen heeft, dan erven uw grootouders. Indien zij al eerder overleden zijn, komen hun (klein)kinderen daarvoor in de plaats. Zijn ook deze allemaal overleden, dan komen de overgrootouders met hun nazaten aan bod.
Een testament is persoonlijk
Het is niet mogelijk een gezamenlijk testament voor u en uw partner op te maken. U maakt elk een apart testament. Het is aanbevelenswaardig naar dezelfde notaris te gaan. Deze kan u beiden doelgericht adviseren.
Kindsdeel
Wanneer u of uw partner overlijdt, hebben uw kinderen recht op een deel van de erfenis. We noemen dit het kindsdeel. Het is aanbevelenswaardig dit kindsdeel vooraf formeel vast te stellen en de procedure daaromtrent te bepalen. Zo voorkomt u dat bijv. een zorginstelling aanspraak kan maken op dat kindsdeel, indien u zelf onverhoopt zorg nodig heeft.
Let op: direct na overlijden moet over een erfenis erfbelasting worden betaald. De kinderen betalen dus een belastingaanslag over hun kindsdeel, zonder dat zij het geld hebben ontvangen. Ze ontvangen een vordering in geld, ter grootte van hun erfdeel. Dit bedrag is pas opeisbaar nadat beide ouders zijn overleden. Het is echter ook opeisbaar wanneer de langstlevende ouder failliet gaat of in de schuldsanering terechtkomt. Het erfrecht zorgt ervoor dat de langstlevende echtgenoot of geregistreerde partner financieel beter verzorgd achterblijft.
Kindsdeel opeisen?
Vaak kunnen kinderen hun kindsdeel pas opeisen als de langstlevende ouder is overleden. Dit lijkt een goed moment. Toch is het aanbevelenswaardig momenten van opeisen uit te breiden. Stel: u wordt in een zorginstelling opgenomen. Dan wilt u immers niet dat de kindsdelen daar moeten worden “opgegeten”? Een vaststellingsovereenkomst van de kindsdelen anticipeert daarop en voorkomt deze situatie.
U kunt bij testament vastleggen dat de kinderen hun deel pas kunnen opeisen als uw partner is overleden. Daartoe heeft u een samenlevingsovereenkomst nodig, die u dient af te sluiten bij de notaris.
Kind of partner onterven?
Dat kan uitsluitend via een testament. Let op: een kind heeft altijd recht op de zogenaamde legitieme portie. De legitieme portie bestaat uitsluitend uit geld. Het onterfde kind kan dit geld pas opeisen na overlijden van de langstlevende echtgenoot of geregistreerde partner.
De onterfde echtgenoot heeft geen recht op een legitieme portie. Als het echter noodzakelijk blijkt voor zijn of haar verzorging, kan de onterfde partner de echtelijke woning en meubels tot 6 maanden na overlijden gebruiken. We noemen dit het recht op vruchtgebruik.
Erfenis stiefkind
Een stiefkind erft normaliter niet van een stiefouder. Via een testament kan de stiefouder het stiefkind in zijn/haar testament tot erfgenaam benoemen.
Kortom: er zijn legio rechten en plichten, maar ook legio mogelijkheden. Laat u adviseren door de belastingdienst en/of een notaris.
Codicil
U kunt zelf een aantal zaken op rechtsgeldig op papier zetten zonder tussenkomst van een notaris. U mag uw wensen ten aanzien van uw uitvaart, de verdeling van de inboedel en sieraden in een door uzelf geschreven document vastleggen. Dat heet een codicil. U dient dit document zelf met de hand te schrijven en elke bladzijde van een handtekening en datum te voorzien. Ook kunnen in een codicil de uitvaartwensen worden vastgelegd. De Wet op de Lijkbezorging verplicht de nabestaanden deze wensen op te volgen.
Erfgenamen benoemen of geld nalaten kunt u niet regelen via een codicil. Daartoe dient u, samen met uw notaris, een testament op te maken.
U kunt in uw testament ook anticiperen op de toekomst, bijv. als uw partner gaat hertrouwen na uw overlijden. Of misschien wenst u wettelijke erfgenamen te onterven (rekening houdend met de wetgeving daarover). Voor het afhandelen van uw testament kunt u desgewenst daartoe een executeur benoemen.
Niemand heeft het recht uw testament in te zien. U bent degene die bepaalt of een ander dat inzien mag. De notaris heeft een geheimhoudingsplicht.
16 Jaar of ouder én wilsbekwaam
Een testament is een belangrijk document. Om dat te kunnen maken, moet u niet alleen 16 jaar of ouder zijn, maar ook wilsbekwaam en in staat zijn de gevolgen van uw testament te begrijpen. Om te voorkomen dat het testament ongeldig is, zal de notaris, indien hij/zij daaraan twijfelt, niet zonder meer een testament opstellen.