Eén jaar na het coalitieakkoord: wat is wel en wat (nog) niet bereikt?

We zijn een jaar verder. ‘Hoop, lef en trots’ deed een jaar geleden de intrede. Wat waren de meest belangrijke voornemens? Hoe ver zijn we, c.q. is Nederland, nu?

Het destijds in tien delen opgedeelde beleid, hebben wij per hoofdstuk verder uitgediept. Daarna informeren wij u over de zaken waar het kabinet Schoof nog mee bezig is. We eindigen met een aantal onderwerpen dat (nog) niet gerealiseerd is.

Klik snel door naar:

1. Bestaanszekerheid en koopkracht

Het eigen risico in de zorg wordt met ingang van 2027 meer dan gehalveerd en gaat van € 385,00 per jaar naar € 165,00 per jaar.
Er komt een lastenverlichting op arbeid (via een extra schijf in de inkomstenbelasting).
De zekerheid op de arbeidsmarkt wordt gestimuleerd.
De schuldhulpverlening moet verbeterd worden.
De kinderopvang moet bijna gratis worden.

Ad 1. Bestaanszekerheid en koopkracht

Eén van de belangrijkste doelen was dat Nederlanders meer geld overhouden. Het ziet ernaar uit dat dat gaat lukken: de koopkracht voor een gemiddeld huishouden zal de komende jaren, naar verwachting, stijgen.
De energiebelasting daalt iets.
De huurtoeslag gaat omhoog.
De bijna gratis kinderopvang is wederom uitgesteld.
De verlaging van het eigen risico moet starten in 2027. Maar, tegelijkertijd stijgt de zorgpremie aanzienlijk. Dat zou moeten worden gecompenseerd met een lagere inkomstenbelasting, maar daar heeft inmiddels ook een aanpassing op plaatsgevonden. Dit strookt niet met de visie dat ‘werken moet lonen’.
Er komt een extra schijf inkomstenbelasting vanaf 2025.
De maximumsnelheid gaat naar 130 km. per uur op drie stukken snelweg.
Boeren worden niet gedwongen onteigend.
Er komt geen verplichting tot de aanschaf van een warmtepomp.
Boa’s dragen geen religieuze symbolen meer.
De steun aan Oekraïne gaat door.
De NAVO-norm van 2 procent wordt gehaald.

2. Asiel en migratie

Er komt een tijdelijke Asielcrisiswet. Bij een ‘crisis’ kunnen er vergaande maatregelen genomen worden.
De asielvergunning voor onbepaalde tijd komt te vervallen.
Afgewezen asielzoekers worden zo veel mogelijk uitgezet. Dat kan ook een gedwongen uitzetting zijn.
Voorrang bij toewijzen van sociale huurwoningen voor statushouders wordt afgeschaft.
Gezinshereniging is niet meer vanzelfsprekend door het aantal nareizenden sterk te beperken.
De Spreidingswet moet verdwijnen.
De Europese Commissie zal om toestemming verzocht worden niet te participeren in het Europees asiel- en migratiebeleid.
Er komt meer grensbewaking.
Een tweestatusstelsel wordt ingevoerd.
Er komen extra eisen voor arbeidsmigranten van buiten de EU en ‘malafide uitzendconstructies’ worden stevig aangepakt.
Vermindering van studiemigratie, door opleidingen in de Nederlandse taal te doceren en een numerus fixus in te stellen voor buitenlandse studenten
Een verhoging van het collegegeld voor niet EU-studenten.
De Holocaust is een verplicht onderwerp bij inburgering. Taaleisen gaan omhoog.
Er komt een regulering van versterkte gebedsoproepen.

Ad 2. Asiel en migratie

De crisiswet is niet gerealiseerd.
De Asielnoodmaatregelenwet werd geïntroduceerd.
Permanente verblijfsvergunningen verdwijnen.
Tijdelijke asielvergunningen zijn minder lang van duur.
Nareizen wordt beperkt.
Er ligt een voorstel voor een tweestatusstelsel. Aan de effectiviteit daarvan wordt getwijfeld. Het parlement zal dit verder bespreken. Bovendien is steun van de Eerste Kamer nodig. Of het voorstel het haalt, is daarmee nog onduidelijk.
Het akkoord noemde ook het intrekken van de spreidingswet. Weliswaar is daarmee begonnen, maar de discussie daarover is nog niet voorbij. Bovendien moet ook de senaat zich nog hierover uitspreken.
Het aantal asielaanvragen daalt. Dat geldt echter niet alleen voor Nederland, het is een trend die in meer Europese lande te zien is.

Minister Faber geeft aan dat de invoering van een tweestatusstelsel, de Immigratie- en Naturalisatiedienst jaarlijks tussen de 25 en 60 miljoen euro extra gaat kosten. Daar komen de kosten voor rechtspraak nog bij. Naar verwachting zal 75 procent van de mensen die in die groep worden ingedeeld, in beroep gaan tegen het besluit. 25 Miljoen euro zijn bestemd voor meer personeel bij de IND. Ook denkt de minister dat er structurele kosten zullen komen, bijv. doordat interne systemen aangepast moeten worden. De Raad voor de Rechtspraak is gevraagd om de kosten en gevolgen voor de rechtbanken in kaart te brengen.

Inmiddels heeft de heer Wilders tien harde maatregelen aangekondigd:

grenzen dicht voor asielzoekers;
extra grensbewaking;
tijdelijke stop op gezinshereniging;
alleenstaande statushouders uit azc’s zetten;
tienduizenden Syriërs moeten terug naar Syrië;
azc’s sluiten in plaats van nieuwe te openen;
spreidingswet sneller schrappen, geen voorrang meer voor statushouders;
crimininele vreemdelingen uitzetten;
criminelen met dubbele nationaliteit uitzetten;
politie moet harder optreden tijdens demonstraties.

Het is afwachten of dit juridisch haalbaar is.

3. Wonen en volkshuisvesting, infrastructuur, openbaar vervoer en luchtvaart

Een toename van 100.000 nieuwe woningen per jaar. Er wordt meer bouwgrond beschikbaar gesteld. Bouwprocedures moeten worden versneld.
De huurverhoging in de sociale huur moet ingeperkt worden.
Minimaal 30 procent van de nieuwbouw moet bestemd zijn voor sociale huur.
De stijging van de WOZ-waarde wordt aan een maximum bedrag gekoppeld.
De hypotheekrenteaftrek blijft bestaan.
Waar mogelijk gaat de maximum snelheid naar 130 km. per uur.
Verbetering van de bereikbaarheid dient plaats te vinden in het landelijk gebied door frequentere buslijnen.
Er wordt geld vrijgemaakt voor de Nedersaksenspoorlijn.
De Lelylijn, een treinverbinding tussen Lelystad en Groningen, gaat door. De kosten bedragen 3,4 miljard euro.

Ad 3. Wonen en volkshuisvesting, infrastructuur, openbaar vervoer en luchtvaart

Een toename van 100.000 nieuwbouwwoningen per jaar. Dat zou de groei van de woningmarkt moeten worden, zo bepaalde de coalitie. Vervolgens werd een Woontop georganiseerd. Afspraken werden vastgelegd. Inmiddels staat de Woontop op losse schroeven, omdat de coalitie plotseling besloot de sociale huren te bevriezen. Later bleek dat er niet over nagedacht was dat er niet alleen sociale woningen te huur zijn via woningcorporaties, maar dat ook particuliere verhuurders sociale huurwoningen aanbieden. Daaraan was niet gedacht. Voor die laatste groep zal de huurbevriezing dus niet plaatsvinden. Dat wordt ervaren als ‘ongelijkheid’.
De woningcorporaties geven aan dat de huurbevriezing leidt tot een vermindering van het aantal te bouwen nieuwbouwwoningen en een verminderde aanpak van de verduurzaming van woningen.
De Lelylijn gaat niet door.
Er wordt geld vrijgemaakt voor de Nedersaksenspoorlijn. De kosten daarvan bedragen 1,9 miljard euro. Het geld komt uit de pot voor de Lelylijn.

4. Landbouw en visserij, voedselzekerheid en natuur

De Europese richtlijnen dienen aangepast te worden, met name de Nitraatrichtlijn en de ‘herijking’ van Natura 2000-gebieden. Daartoe zal overleg met Brussel plaatsvinden.
Nederland moet niet langer een ambitieuzer natuurbeleid voeren dan de rest van Europa.
Geen gedwongen krimp van de veestapel.
Geen gedwongen onteigening.
Een ruimhartig beleid ten aanzien van uitkoop.
Innovatie van de landbouw.

Ad 4. Landbouw en visserij, voedselzekerheid en natuur

Het streven om Europese richtlijnen aan te passen heeft wel geleid tot gesprekken met Brussel. Echter, aanpassingen zijn er niet gekomen.
Bij verkoop van bedrijven worden dierrechten afgeroomd. Hier gaat het uitsluitend om verkoop, dus er komt geen gedwongen krimp van de veestapel.
Er liggen inmiddels wel andere stikstofplannen met daarin opgenomen een nieuw doel en een plan voor soepelere regels bij een lage uitstoot. Echter, dit moet allemaal nog verder uitgewerkt worden. Bovendien moet er extra geld voor worden gevonden. (Critici menen dat zo vooral het stikstofbeleid vertraagd wordt.)

5. Energie, leveringszekerheid en klimaatadaptatie

De bestaande doelen blijven staan. Maar, als de doelen niet gehaald worden, wordt er een alternatief beleid gemaakt.
Het klimaatfonds blijft. Dit voorziet mede in geld voor de ontwikkeling van kernenergie. Gesproken wordt over vier grote nieuwe kerncentrales, in plaats van de eerder geplande twee.
Streven is meer energieonafhankelijkheid en een eigen, duurzame, energieproductie.
De warmtepomp wordt niet verplicht.
Subsidies voor electrische auto’s vervallen per 2025.

Ad 5. Energie, leveringszekerheid en klimaatadaptatie

De warmtepomp wordt niet verplicht.
Partijen beloofden de bestaande klimaatdoelen van 2030 na te komen. Vanwege het misschien niet realiseren daarvan, werden door minister Hermans nieuwe maatregelen aangekondigd.
Electrisch rijden blijft aantrekkelijk.
Er komt een noodplan voor het electriciteitsnet. Volgens de minister kunnen de klimaatdoelen daarmee bereikt worden. (Critici betwijfelen dat.)
Huishoudens en de zware industrie moeten deels gecompenseerd worden voor de hoge energierekening. Deze (fossiele) subsidies komen deels uit het klimaatfonds. Bijzonder is dat dit klimaatfonds eigenlijk bedoeld is om te verduurzamen.
De bouw van twee kerncentrales lijkt wat dichterbij te komen.

Wilt u een scherp energietarief? Via onze energievergelijker heeft u snel een overzicht van de leveranciers met de laagste actuele prijzen. Neem een kijkje en overtuig uzelf!

6. Publieke voorzieningen, zorg en onderwijs

De eerstelijnszorg moet versterkt worden (o.a. huisarts, wijkverpleging en mantelzorg).

Werken in de zorg moet aantrekkelijker worden (meer autonomie, loopbaanperspectief, goede arbeidsvoorwaarden, beperken van regeldruk en administratieve lasten).
De ouderenzorg moet verbeterd worden.
Wat het onderwijs betreft: gebruikte lesmethoden moeten bewezen effectief en verder politiek neutraal zijn. Er moet minder ‘verengelsing’ komen.
Wat het medisch ethisch gebied betreft: de wettelijke kaders rond embryo’s, abortus en euthanasie blijven ongewijzigd.

Ad 6. Publieke voorzieningen, zorg en onderwijs

Minister Agema wil de ziekenhuizen een vast budget geven om de spoedeisende hulpposten van streekziekenhuizen open te houden. Dat zal bij het Zuyderland-ziekenhuis in Heerlen echter niet meer lukken.
Er zal geïnvesteerd worden in de ouderenzorg.
De aangekondigde bezuiniging van de ouderenzorg is opgeschort. Vanaf 2026 is er echter 500 miljoen euro minder beschikbaar. Hierover wordt nog onderhandeld met ouderenzorgorganisaties.
Een “herstelplan kwaliteit onderwijs” moet de daling van het niveau van leerlingen keren. Dit herstelplan wordt als ‘urgent noodzakelijk’ bestempeld. De betrokken onderwijsorganisaties zijn inmiddels uit het overleg gestapt. Ze zijn boos, omdat de coalitie plotseling 400 miljoen euro extra bezuinigt, o.a. op een regeling voor kwetsbare leerlingen.

7. Goed bestuur en een sterke rechtsstaat

Er zou een nieuw vernieuwd kiesstelsel moeten komen om de regionale band tussen kiezers en gekozenen te versterken. Dit nieuwe kiesstelsel zou bij de volgende verkiezingen in werking kunnen treden.
Gewerkt zou moeten worden aan een grondwetsherziening om daarmee wetten te kunnen toetsen aan de Grondwet.
Ook moet er een aanzet komen voor de vorming van een constitutioneel hof, dat de toetsing aan de Grondwet kan uitvoeren.
Er komt ‘een recht op vergissen’, zodat een enkele fout een burger niet in ernstige problemen kan brengen.
Aanmanings- en incassokosten van de overheid dalen sterk
Het aantal ambtenaren en consultants bij de overheid moet afnemen.
Op de publieke omroep wordt bezuinigd met 100 miljoen euro.
Het btw-tarief voor hotelovernachtingen gaat weer terug naar 21 procent. Daarmee worden hotelovernachtingen duurder.
De btw op culturele goederen en diensten stijgt (uitgezonderd bioscopen en dagrecreatie).

Ad 7. Goed bestuur en een sterke rechtsstaat

Er is een begin gemaakt met het vernieuwen van het kiesstelsel. Dat is urgent. Immers, het kabinet wil dit nog voor de volgende Kamerverkiezingen gerealiseerd hebben..
Er wordt gewerkt aan het ‘recht op vergissen’.
In het akkoord is ook opgenomen dat instituties als rechtspraak, wetenschap en media beschermd en versterkt moeten worden. De vraag is dan hoe dat te realiseren, omdat op hoger onderwijs en wetenschap stevig gekort gaat worden. Bovendien moet de NPO van elf omroepen naar vijf omroepen.

8. Nationale veiligheid

De aanpak van de georganiseerde misdaad moet versterkt worden.
Er zal meer ingezet worden op confiscatie en vermogen.
De anti-witwasaanpak wordt geïntensiveerd.
Zware misdrijven zoals terreur en ernstige gewelds- en zedendelicten zullen zwaarder bestraft worden.
Het jeugdstrafrecht wordt strenger, o.a. door het verhogen van maximale straffen.

Ad 8. Nationale veiligheid

Strenger straffen, zo stond in het het akkoord. De praktijk blijkt anders. Vanwege cellentekort zal een deel van de gedetineerden eerder het huis van bewaring verlaten. Kortom: het tegenovergestelde gebeurt in de praktijk. Minister Coenradi en PVV-leider Wilders verschilden sterk van mening hierover. Minister Coenradi blijft echter bij haar standpunt dat strenger straffen alleen met extra geld gerealiseerd kan worden. Dat geld krijgt ze niet.

9. Internationale veiligheid

Oekraïne blijft Nederlandse steun ontvangen tegen de Russische agressie (politiek, militair, financieel en moreel).
De NAVO-norm van 2 procent voor defensie moet wettelijk worden vastgelegd.
Omstreden is de vermelding dat er moet worden onderzocht wanneer de verplaatsing van de ambassade naar Jeruzalem kan plaatsvinden. (De meeste landen hebben hun ambassade in Tel Aviv vanwege de complexe status van Jeruzalem.)

Ad 9. Internationale veiligheid

Nederland blijft Oekraïne steunen.
Minstens 2 procent van het bbp zal besteed worden aan defensie, conform de zgn. NAVO-norm. Dat lijkt te lukken. Dat geldt ook voor het wettelijk vastleggen van deze norm. Waarschijnlijk gaat de norm naar 5 procent.
Hierboven werd al aangegeven dat de verplaatsing van de ambassade naar Jeruzalem omstreden is. Zeker gezien de huidige ontwikkelingen is dat niet minder omstreden geworden. De status van het onderzoek moet voor zomer 2025 duidelijk zijn.

10. Overheidsfinanciën, economie en vestigingsklimaat

Het vestigingsklimaat moet worden verbeterd.
Recente lastenverzwaringen voor ondernemers worden deels opgeheven (o.a. verhoging van de energiebelasting).
Het begrotingstekort over de hele kabinetsperiode wordt onder de 2,8 procent van het bruto binnenlands product gehouden.
Meevallers in de begroting moeten de staatsschuld laten dalen of moeten het mogelijk maken meevallers op te vangen.
Uiteindelijk wordt er 14,7 miljard euro per jaar bezuinigd.
Hetzelfde bedrag geldt voor extra uitgaven (lastenverlichtingen en investeringen).
De uitgaven gaan uiteindelijk met 4,7 miljard euro per jaar omlaag.

Ad 10. Overheidsfinanciën, economie en vestigingsklimaat

Tijdens de onderhandelingen over de voorjaarsnota ontstaat er onenigheid tussen de coalitiepartijen over de ramingen en de begrotingsregels. Resultaat was dat het begrotingstekort voor 2025 naar verwachting oploopt van 1,8 naar 2,3 procent (ruim onder de afgesproken norm).

Waar is het kabinet Schoof nog mee bezig?

halvering eigen risico vanaf 2027;
verschillende voorstellen voor wat betreft een strenger asielbeleid;
aantrekkelijker maken van electrisch rijden;
uitwerken van de stikstofplannen;
maken van een noodplan om het stroomnet uit te breiden;
investeringen in de ouderenzorg;
minder ‘verengelsing’ in het onderwijs;
ontwikkelen van een nieuw kiesstelsel;
doen van onderzoek naar inzet van strafbeschikkingen door OM.

Wat is het kabinet (nog) niet gelukt?

bijna gratis kinderopvang voor alle ouders;
direct invoeren van een asielcrisiswet;
starten met de aanleg van de Lelyspoorlijn;
aanpassen van de Europese landbouw/milieu-richtlijnen;
terugdraaien verhoging CO2-heffing;
versoepelen bindend studie-advies;
strenger straffen;
aanpak ‘ordeverstorende’ demonstraties;
onderzoek naar verplaatsen ambassade in Israël.

(Bron: NOS nieuws)

Lees meer over: